titi ZALEN : Lungleng khua (Lungleng N) hi mei mit lovin kum 150 lai a ni ta
Nov 11, 2025

- Vanhnuailiana Sailo

9862482761/ 9862684170


Lungleng khua hi mei mit lovin kum 150 lai a lo tling ta. Kum 1875 hmalam kan thlir kir chuan Lalluta Sailo fapa pali te : Lalpuiliana, Lalianvunga, Mangpawrha leh Vuttaia te ah hian Mangpawrha (Manga thlak te pa ber) hian malsawmna dangin fapa pathum - Runphunga, Thawmpawnga leh Suakpuilala a nei a. An mi lai Thawmpawnga hi zu duh mi niin kum upat tawh lamah nupui amah aia nasa tak naupang zawk Ropui­liani (Denlung Lalnu Ropuiliani nen ngaihpawlh loh tur) chu nupuiah a nei a, Hlimen tlang, Samthang leh Lungleng tlang te hun engemaw chen a awp laiin Hlimen tlanga an awm laiin Thawmpawng hi a thi a. Hetia a thih hma hian Ropuiliani chu Lungleng tlangah hian chhuk thlain a upa te nen hun engemaw chen rei vak lo chu ro a rel ve hmana hriat a ni.


Thawmpawng hi a chanchin hriat tur a tlem hle a. Zu duh mi niin chi pawh thlah lovin a thu ta ni a hriat a ni. Chutih laiin a u Rumphunga chuan fapa pathum - Thanghulha, Vanruma leh Dokunga a nei a. A nau Suakpuilala erawh chuan fapa ringawt pawh sawm leh pahnih a nei a, chung a fapa te chu - Lalchhunga, Kalkhama, Lianphunga, Thanruma, Tulera, Zahrawka, Sai­lianpuia, Hrangkhupa, Lalhrima, Lalsavunga, Lasavuta leh Dokhuma te an ni a.


A naupang ber Dokhuma phei hi chu Reng ram (Tripura) ah chhukthla in Reng Lal (Maharaja) hnuaiah Raja Bahadur niin Lalna hmun a zuk nei a. Sailianpuia fapa Hrangvung nen Raja nihna pek an ni a, Raja Hrangvung phei chu Reng Ram (Tripura) a Christian luhpuitu hmasaber a ni.


Vailian lo chhuak leh Lusei Lalte inkara Remna Palai hna Khamliana Sailo leh a upa ten hlawhtlinna an hmuh takah chuan Lalman Sap (R.B. McCabe, ICS leh Superentendent nihna hming chawia British Lalnu aiawha an ruat (appoint) hmasaber Major John Shakespear te chu an lawm hle a. Indona awm lova remna, mi tam tak an inhloh theihna tur Khamliana Sailo leh a upa ten palai hna chu a hlawhtlin tak avangin Superintendant Major John Shakespear a chuan Khamliana Sailo duh ang ngeiin Hlimen Tlang, Samthang, Lungleng Tlang leh Khawrihnim leh West Lungdar Tlang te chu Khamliana pek a ni ta a.


Hetianga ram a duhthlan ang ngei an nei leh ta chu Khamliana pawh a lawm hle a. Kum 1890 favang-ah Lungleng a kai tur chuan an inbuatsaih ta a. Reiek Lal ram leh Lungleng ram an inrina 'Sekaih Ram' Serluiin Tlawng a rawn finna bulah hian an rawn lut chho ta a. Hetianga Khamliana Sailo te putu (Pu Savunga hetih lai hian kum 114 vel a ni ang) in Lalna ram an han nei leh ta chu an laichinte leh an aihnahphahpui te Buarpui khua an awm laia mi ten an lo hriat chuan an rawn zui ve thuai hlawm a. Tun hma kum 1872 hma lama Tlabung khua a Bawrhsap Captain Tom Herbert Lewin a hova 'Mela' an hman ho changa an thurualpui leh tawng lettu Pu Tualtea leh Pu Lalbuanga fapa Kaka te chhung leh Patiala Chawngthu (Pu CH. Pasena Pa) te pawhin an rawn zui ve thuai bawk a, an hlim tlang ta hle.


An hmun leh ram te an han singsa fel a, In te an sak zawhah chuan Pu Khamliana Sailo pu Savunga Sailo, Lunghret khua a Pu Lalhrima Sailo (Pu Khamliana Sailo u pasal) hnena awm chu a upa te Pu Tualtea leh Chhungbawnga leh Zachhingvung te chuan an han hruai ta a, Lunghret atanga an lo haw hian an makpa Pu Thangphung, Chaltlang Lal hnenah rawn chawlin Bualhmun-a Pu Buanga (JH Lorrain) leh Sap Upa (FW Savidge) te pawh an rawn hmu a, an hlim tlan thu sawi a ni.

Latest News & Chhiar Hlawh