Bus Conductor IAS tlin tum chu
Mi fate hi chu an mak bîk mang e aw…! Retheihnain an tumna a ngam ve loh, an hna thawh tláwmin an duhna a tlàwm zawh loh; suangtuahnaa an dàwn vawng vawng thin a taka an dawna an tawn hmaa hnung lam hawi duh miah lote hi, he leilunga mihring, heti zozai zîngah hian an lo inzep ve pheuh pheuh chauh a. Chûng mîte chuan hring nun hi an ti ropui zual a, an ti hlu zual bîk a, thawnthu ngaihnawmah an chantîr thin.
Chûng mi tlem tê zîngah chuan Bangalore Metropolitan Transport Corporation (BMTC) hnuaia Bengaluru khawpuia bus conductor hna thawk mêk, kum 29 mi, Madhu NC-a hming hi sawi hmaih atân chuan a uiawm khawp ang!
Karnataka-a Malavalli, Mandya khua atanga rawn chawr chhuak, saruh anga tumruh Madhu-a hian hlawhtlinna chang loin zirna kawngah pawh chhuan tùr eng mah nei a nei lo. Chhuanlam siam duh ni se, an chhûngkaw retheihna hi chhuanlam tling a ni khawp ang. A nû leh pâten an unau zíngah amah chauh sikul an kaltír thei miau a. A nû leh pa, a ûte pahnih leh an monûte chu lehkha zir ve lo an ni vek. Amah chauh lehkhat hiam a awm; mahse, an chhúngkaw member zínga lehkha thiam awmchhun, M.A. vál hna thawh chu—Bus Conductor hnâ!
Ni tin bus fare khawna pawisa näwi dawn leh kìr hna thawk chunga a lu nunga chhiara mi 1,366,417,754 awmna, khawvêl pumpuia mihring awm zawng zawng, zâa 17.71 chènna ram, India rama sorkar hna sâng ber Indian Administrative Service (IAS) nih han tum tlat mai chu—mi tam tak tán chuan thil âtthlâka lâktlâk a ni ngei ang! Mahse, a tum a, a duh a, a châk a; chu chuan a rilru a luah a, a kap tlat a, a nawr lui a, tâwpin tai nei loin a nawr kal tlat a. Tûk tin, dar 4-a tho ziahin lehkha a zir a, dárkár riat bus fare khawn hnà a thawk zui leh a. Hnà atanga a bân hnà hnâ hnuah lehkha zir chhunzawm lehin, ni tin darkar nga lehkha a zir leh thin.
Graduate tùr leh Political Science subject-a Master degree nei tùr paw’n mí zir dàna zir pha ve ziazáng a ni lo. A zir rualpuite chu a ‘level-pui’ an ni ve tlat lo! Anni chuan class kalin zirtîrna tha tak tak, ‘live’-in an dawng pha. Madhu-a ve thung chu, “…bus stand lehpekah, chhuk tùr kan awm em?” tih te, “…a kal theih aw—lawks, an lo chuang dáwn aw!” tia au lauh lauh chunga bus conductor hnà thawk chungin, ràl atangin online-a mahni inhaikaw chawp chungin lehkha a zir ve thín.
Chû a hnà, bus conductor hnà chu kum 19 mi a nih atanga a thawh tawh a ni. Chuti chunga Master degree a’n nei thei ringawt pawh chu, thil ropui leh thil thleng zen zen lo a nih tawh tehrêng nèn, a rilrua a vei reng, tûn hma atanga a lo tum ve ngar ngar thin chu a sawhsawn duh aih chuang lo—IAS officer Vál nih chu!
Hlawhchhamnain a ngam lohzia mai chu: kum 2014 khán Karnataka Administrative Service (KAS) a exam a; a tling lo nghâl pang! Kum 4 hnu, 2018-ah India rama Competitive Exam sâng ber UPSC Exam hmachhawn lehin Prelims-ah a inziak tling zo lo leh. “Ka nunah hian, thil lian tham tak tawn ngei ka tum a ni,” ti tlattu Madhu NC chuan nikum June thla khan UPSC Prelims exam a bei nawn leh sak; a tling ta tlat!
A maka maka tam, zirlai maktaduai dáwn an intlarnaah Prelims exam bei mi 18,000 chuang zíngah Mains exam hma chhawn tùrin a inziak tling leh ta zêl. Heti chung hian bus fare khawn chunga exam bei a ni tih hre tel reng tho ila. September 20 – 29, 2019 chhûng khan Mains exam a bei leh ta a. Thla hmasa (January)-ah results a chhuak a. A tum leh duh ber, IAS Vál rahbi tâwp ber tûr, March 25-a Personality Test (interview) hmachhawn thei tùr mi 2304 thlan zíngah a tel leh ta zêl mai hi a mak!
A results a hriat hian awih har pawh a ti ve ngei ang. A chhûngte pawn an lawmpui ngang mai a. A nû leh pâte phei chuan a inziah tlinna, a exam passed-a ber pawh chu eng nge a nih a, eng anga sáng nge a thlen tih emaw eng anga pawimawh leh tlin harsa nge a ni tih emaw pawh eng mah an hre thiam pha miah lo! Chuti chung chuan an lâwm nasa ve êm êm mai!
A subject te chu : Ethics, Language, Maths & Science, Pol Science leh International Relations te an ni. IAS, IFS leh IPS ni thei tùra hmun ruak (vacancy) 700–800 hnawh khat tùra mi 2304 intlar zíngah hian rualbanlo pualin seat eng emaw zât hauh a la ni zui. Rualbana ni tin darkar 8 bus conductor hna thawk thìn, mumala lehkha pawh zir thei lo, ‘ràl-zir’ ve mai hming a’n lang ve ta hi “a mak” a; interview-a mi 1500 chuang tla tùr zíngah pawh lo tel ve ta pawh ni se, a thlen chin hi a sáng tawh êm êm a; an state Karnataka atangin mi eng emaw zâtin UPSC exam hi an bei ang tih a chiang a; mahse, an Dy Chief Minister, CN Ashwath Naray-a’n twitter kaltlanga duhsakna a hlan hi a phû bîk a; thu thar theh darhtute titi tui a sìam tawh bawk a; tin, thawnthu ngaihnawm a hnutchhiah tawh hrim hrim.
Kei, mumal taka lehkha zir, inhlawh chawp pawh ngai lo; sikul leh college kal nân pawha chhûngte two wheeler min leisak hmang thei ngat; hman huna library-a lehkhabu pawh râwn hman reng hian ka va’n tluk lo tehlul êm! Madhu NC-a chuan internet hmang tangkaiin, YouTube leh Pu Google-a te ráwn chawpin lehkha a zir ve tâwk tâwk a ni a; kei chuan social media-a mi bàwl nan internet, chhûngten pack min thun chawpsak ka hmang thung a. Wikipedia-a link hrang hrang hmanga a inchhiar zau laiin kei chuan PubG leh corrom khelh nán ka hmang thung a. UPSC chu sawi loh, MPSC form fill up ringawt pawh ngam lo ka ni a; ani thung chuan KAS exam a fail hnuah UPSC exam a bei ngat a. A tìrah a hlawhchham a; mahse, bus conductor ni reng chungin a bei nawn leh sak ngam a. Interview tùra koh a hmabâk ta dèr mai. Kei ve chu, ka dah hniamna ni loin, mi dâwr nghâk tûra interview pawh ka huphurh a ni si a. Mihring theuh theuh hi a lo va’n inan loh theih ngai êm!
Mahse, hei hi ka zir chhuak a: Hlawhtlinna atana rahbi pawimawh hmasa ber chu “tumruhna” a ni a. Chu chu tih takzetna rilru leh thawhrimnain a zui a ngai thìn. Kan tumna chu retheihna emaw zirna tha dawn loh vâng emaw, eng thil dang vâng mahin a dàl zawh loh phawt chuan, hlawhtlinna kawngka chu kan hmâah a lo inhawng mai thin a lo ni. Chu “tumna tak tak” chu ka lo nei pha ve lo a lo ni!
A nih nang ve?