I lo chîk ve ngai emaw, Pathian hian ni  leh kum zâtah te leh nambarahte hian nambar bîk, “Pathian nambar” kan tih mai thin hi a nei ngei a; hêng 3 te, 7 te, 12-te leh 40-te hi a hman rim páwl a ni. Kristianten dik lo thei loa kan pawm, Bible-ah hian ni sawmli leh zan sawmli emaw, kum sawmli emaw hi hmuh tùr a tam hle mai. Tùn tumah hian ni sawmli leh zan sawmli emaw, kum sawmli emaw Bible-a chuang, langsàr zualte leh a entír kan sawi dáwn a ni.

Thuthlung Hluia Ni/Kum 40

Mosia lehkhabu, “Torah” (Genesis – Numbers)-ahte hian Pathian hian ni/kum 40 a hmang tam hle.

• Kan hmuh hmasak berna chu mihring bawh chhiatna avànga Pathianin tui lèt hmanga a hremna kha a ni. Mi fel, Nova chuan lawng a tuk a, a hnuah ni sawm li leh zan sawm li chhúng, Pathianin chhum lo chat loin ruah a sùrtír tih Genesis 7:4 & 12-ah kan hmu. (“…Ni sarih a la bâk a, chumi hnuah chuan lei chungah hian ni sawmli leh zan sawmli chhûng zawng ruah ka sûrtîr ang a, ka thil nung siam tinrêng hi lei chung ata ka tiboral ang,” a ti a… 12   Tin, ni sawmli leh zan sawmli chhûng zawng leiah hian ruahpui vânâwn a sûr ta a.)

• Exodus 24:18-ah, Pathianin Mosia hnêna thu sâwm pêk a pêk khán Mosia kha Sinai tlángah ni sawmli leh zan sawmli a chám tih kan hmu a; cháng 28-naah, Sinai tlánga a awm chhúng khán Mosia khân chaw a ei lo a, tui pawh a in lo tih kan hmu bawk. (24:28: “Tin, chutah chuan Lalpa hnênah ni sawmli leh zan sawmli a awm a; chaw rêng rêng a ei lo va, tui pawh a in hek lo. Tin, lungphêkahte chuan thuthlunna thu, thu sâwm pêkte chu a ziak ta a.)

• Numbers bung 13-ah, Isarel faten Pathian ram tiam Kanaan an luh hma, Paran thlalèra an awm laiin, Pathianin Mosia hnênah, an ram va luah tùr en thla tùrin Isarael thlah hnam tin atangin mi 12 tirh an nih thu kan hmu leh a. Chûng en thlatute chuan ni sawmli leh zan sawmli chhúng hun an va hmang tih kan hmu leh bawk. (Numbers 13:25 Tin, an ram va enthla chu ni sawmli an thang a, an lo haw leh ta a.) 

• Isarel mite an sual avànga Pathianin Phillistia mite kuta a hlan chhúng kha kum sawmli a ni bawk. (1 Lalte 13:1 Tin, Israela thlahte chuan Lalpa mit hmuhin thil sual an lo ti leh ta a; tichuan, Lalpan Philistia-ho kutah kum sawmli a awmtîr a.)

• Israel fate kha, ramtiam thleng tùrin thlalèrah kum sawmli chhúng an vâkvai tih Deuteronomy bung 8:2-ah leh 8:4-ahte kan hmu leh a. (Tin, a thupêkte chu in zâwm dâwn nge dâwn lo, in rilru hriat nân fiah tûr leh tihrehawm tûr che u a, thlalêra kum sawmli a hruaina zawng zawng che u kawng chu hre reng rawh u.)

• 1 Lalte 19:8-ah chuan, Elija chu lalnu Jezebeli hlauin a tlän chhia a; Juniper thing hnuaia a muhìl chu vàntirhkohten kai thoin, ei tùr an pe a. Elija chuan chaw a ei zawh chuan, Horeb tláng thleng ni sawmli leh zan sawmli chhúng a kal tih kan hmu leh bawk. (1 Lalte 19:8 Tin, a tho va, a eiin a in a; tichuan, chu chaw avâng chuan Pathian tlâng Horeb thlengin ni sawmli leh zan sawmli a kal a.)

• Pathian thu awih loa Ninevi khaw lam pan loa Tarsis khaw lam pana lawnga a chuan hnuah Jona chu nghapui hmanga koh nawn leh a ni. Pathianin puang tùra a tih angin, Ninevi khua chu ni sawmli chhúnga an sualte an sim loh chuan an khaw ropui tak chu Pathianin a ti boral dáwn tih a tlángaupui. (Jona 3:4) Jona chu ni khat kal chin khawpui chhûngah chuan a han lût tan phawt a: “Tûn achin ni sawmliah Ninevi hi tihboral a ni dâwn e,” tiin a au va.) A hnuah an puan sin lai hlîpin saiip puan sinin sual an sim ta a ni.

• 1 Samuel 17:16-ah chuan Philistia mîten Israel-ho chu indo-ah an cho a. An zínga mi lian Goliatha chu, Israel mîte hmaah ni sawmli leh zan sawmli chhûng va inlan/ a va inhrosa thìn.  (Tin, Philistia mi chuan zîng leh tlai apiangah hian a va hnaih thîn a, ni sawmli chhûng a va intâr lang thîn a.)

• Israel fate Babulon sala an tàn laia Pathianin Zàwlnei ni tùra Ezekiela a koh chhuah hnu, Jerusalem kulh véng tùra a tirh dáwn khán thlarauin Kel-abib-a sal tângho, Kebar luia chëngte hnênah a hruai a. Ni sarih a thut hnuah Pathianin Isarael fate véng him tùrin a ruat ta a ni. (Ezk. 3:14–17) A hnuah Pathianin Israel fate tawrh ai ni sawmli chhúng a tawrhtír leh tih kan hmu leh bawk. (Ezekiela 4:6 Chumi zawhah inlet la, i ding lam delhin mu leh rawh; Juda chhûngte khawlohna chu ni sawmli i tuar leh tûr a ni, hrem an tuar tûr kum khat zêlah ni khat.)

Thuthlung Thara Ni 40

• Baptistu Johana’n Isua a baptis zawh khán Thlarauin a lo khat a (Lk. 4:1). Thlalèrah ni sawmli leh zan sawmli Thlarau hruai luhin a awm a (Mt. 4:2, Lk. 4:2). He ni sawmli leh zan sawmli chhúng hian Isua khân eng mah a ei lo. Chü a chak lohna hmang chiah chuan Setana’n Isua kha a thlëm ta a; mahse, Isua khân “…tih ziak a ni,” tih hmang vekin Setana kha a hnial fithla vek thei a nih kha.

• Isua kha a thih atanga ni sawmli chhúng a zirtírte leh tirhkohte hnênah inlárin thu a sawi thìn tih Tirhkohte Thiltih ziaktu hian a ziak bawk. (Tirh. 1:3 A tuar hnuin tirhkohte hnênah fiahna rintlâk tam tak hmangin nungin a inlâr a, ni sawmli zet an hnênah a inlâr a, Pathian ram thu a sawi thîn.)

Engati nge “40” kher?

Bible-a kan hmuh zin êm êm, hêng ni sawmli leh zan emaw, kum 40 emawte hian awmzia an nei ngei ang. A awmzia leh a zirtír nia lang chu—pakhatnaah chuan, “inbuatsaihna hun” a entír a; pahnihnaah chuan “inthlâk danglamna” a entír bawk, a tih theih ang.

Inbuatsaihna leh danglam nán ni/kum 40 Kanaan ram kha Aigupta ram atangin ni 11 chhúng kal lek a ni (Deut 1:2). Mahse, Pathianin Mosia kha, kum sawmli chhúng tehmeuh mai Israel fate a hruai kualtír tlat! A chhan chu, Pathianin a mite rilru hriat a duh a; kum 40 chhúng khán kawng hrang hrangin a fiah a; hrem lah a hrem zing narawh. Mahse, Pathianin a hmangaih, a hnam thlante meuh pawh, kum sawmli chhúng thlalèr paltlang a phal tlat a ni. Ramtiam lût tlâka awm tùrin a buatsaih lâwk a ni.

Keini pawh hi, Pathiani kan dìlnate min tih hlawhtlinsak nghâl vek lo fo. Kan duhnate a taka a thlentír hma hian, harsatna ruama kan chàm phawt te pawh a phal thìn. Chu “thlalèr” hmuna kan rilru put hmang hriat a duh thìn a; nghet taka Ama tána ding tùrin min duh thìn a lo ni.

Mihring sual avànga Pathianin tui a lêttír dáwn khán Nova chuan a lawngah a chhúngte leh sa thiang leh sa thiang lo te, sava te, leia bawkvâka kal tinrêngte—a nu leh a pa theuh, a tuak zêla an luh hnuah ni sawmli leh zan sawmli chhúng leiah ruah a súr a. Mihring bawlhhlawhna chu siam danglama awmin siam thar an lo ni leh ta a ni. 

Siam thar lehna chang tùr hian, tawrhna leh harsatna te, hremna nasa takte kan paltlang a tül fo thìn a lo ni.

Khaw ropui ni chunga a luahtute an sual êm avànga ni sawmli hnua tih boral tùr, Ninevi khaw mipui paw’n, tlän paha Jona thu puan chu Pathian âw-ah ngaiin mipuite leh an lal thlengin an sualte simin an puan sin lai an hlîpin, inchhîrin Pathian lam an hawi a; ni sawmli chhúnga tih danglamin an lo awm ta a ni.

Inchhìrna, sual simna leh tlàwmna tel lo chuan, kan nunah Pathianin hna a thawk ngawt thei ngai lo a ni lo!

Zawlnei Ezekiela pawh mualpho takin vàntláng hmaah ni sawmli chhúng—Isarel mîte tawrh ai Pathianin hremna a tawrhtír a; a thil tih tùr tak a tih hmain, “training” pêk hmasak a duh a ni. Chutiangin, Goliatha’n Israel mite choa ni sawmli chhúng a au pùng pùng hlàn khân, Lalpa mîte chu an lo inbuatsaih hman vek. Saula leh a hote khân Davida koh nán hun tam zâwk an neih theih phah a; Pathianin Davida kal tlangin “thil mak” a ti ta a nih kha.

Pathianin kan nuna thil ropui thlentír a duh hi, a thlen theih nán kan thinlung lam hi kan lo buatsaih ve thìn em? A mal sàwmna dawn-thléng ni tlâkin nun kan hmang em?

Lal Isua pawh kha … baptisma a chan zawha Thlaraua a khah rual rual khân Chanchin Tha hril nghâl kha Pa-in a phal tlat lo! Ni sawmli leh zan sawmli chhúng thlalèrah “inbuatsaihna hun” a hmantír hmasa phawt a; Setana thlèmna pawh do zo veka a “fit” hnuah chauh khawvêl damna tùr leh, keini suala tlu tawhten Nunna kan neih theihna tùrin hna a thawk chauh a ni. Tute emaw anga tute emaw “vei nghâl chiam” ang kha, a tih dàn a ni ve lo!

Thia a thawh leh hnuah Isua khân a zirtírte hnênah inlárin “training/orientation” a pe thìn. Zirtír te, tirhkohte leh ringtu hmasate khân, Isua thu sawi awihin tù ma’n Jerusalem an chhuahsan duh miah lo a, hmun khatah Thlarau Thianghlim thlen nghâkin an lo intél khâwm a, tawngtaiin thil ropui tak an tih theih nán an lo inbuatsaih lâwk thìn. Thlarau Thianghlim a lo thlen hnuah chauh Pathian ram Chanchin Tha hrilin an vâk chhuak a, khawvêl ram hrang hrang­ah “danglamna” an thlen chauh a nih kha.

Khatih lai khán zirtírte khân, rawngbáwla “feh chhuah” thuai thuai an châk zek zekin ka ring! Mahse, Isua’n thu a chah kha an zàwm tlat a. Thlarau Thianghlim lo thlen hun an nghâk fan fan a ni.

Keiniho hi le? Ni sawmli leh zan sawmli kan hman ral tâkah khán, Pathian hian engtiangin nge min lo buatsaih vea, mi dang tán eng danglamna nge kan thlen ve le? Eng mah kan chungah emaw, mi dang chungah emaw a thleng lo a nih chuan, vawiin hi a ni khatna ni rawh se aw…